Officiële naam
Synoniemen
Spilomena beata [Soortenregister]
Spilomena expectata
Spilomena exspectata
zie meer op: www.gbif.org
INHOUD
1. Verspreiding
2. Gedrag
3. Plant relaties
4. Prooi relaties
5. Parasitaire relaties
6. Herkenning
1. VERSPREIDING
Spilomena beata is een zeldzame wesp [Waarneming.nl] in Nederland.
2. GEDRAG
2.1. ACTIVITEIT
De soort is actief van half mei tot half september [Peeters et al. 2004].
2.2. ONTWIKKELING
Nest
De vrouwtjes bouwen hun nesten vooral in oude nestgangen in dood hout van klopkevers Anobium sp. (Anobiidae) [Peeters et al. 2004],[Woydak 1996], maar knagen ook zelf gangen in het merg van planten stengels [Peeters et al. 2004],[Bohart & Menke 1976],[Blösch 2000],[Woydak 1996],[Danks 1974],[Lomholdt 1984].
De nestgangen hebben een diameter van 1,0-1,4mm en een lengte van 3,5-6 mm [Danks 1974].
De broedgangen kunnen zowel lineair met broedcellen in een rij, of vertakt zijn met de broedcellen aan het einde van een korte gang [12]. De broedcellen worden gescheiden met een wand van houtpulp [Blösch 2000] of een 0,2-7mm wig-vormige plug van merg [Danks 1974]. De cellen worden gevuld met zo’n 20 prooidieren [Peeters et al. 2004],[Blösch 2000].
De cellen van vrouwtjes en mannetjes hebben een gelijke grootte [Danks 1974].
Het nest wordt afgesloten met een prop houtknaagsel dat met het achterlijf wordt aangestampt en verlijmd met speeksel [Blösch 2000],[Dorow 1990],[Woydak 1996].
Vrouwtjes vinden hun nest op basis van reukvermogen waardoor ze vaak enige tijd nodig hebben om het nest terug te vinden na terugkomst van de jacht, wat typisch lijkt voor het geslacht Spilomena [Blösch 2000],[Woydak 1996],[Lomholdt 1984]. Ze verkennen dan een groter oppervlak rond de plek waar het nest ongeveer moet zijn totdat ze het hebben geroken met de antennen [Blösch 2000]
Nesten kunnen in gezelschap van S. troglodytes worden aangelegd [Woydak 1996].
2.3. BIJENHOTEL
Vrouwtjes kunnen gebruik maken van kunstmatige nestgangen van 1,5-2mm [Peeters et al. 2004],[Woydak 1996].
2.4. PARING
Spilomena beata ontwikkelt zich in twee generaties per jaar [Peeters et al. 2004],[Blösch 2000],[Dorow 1990].
2.5. JACHT
De prooi wordt met de kaken naar het nest vervoerd [Bohart & Menke 1976],[Woydak 1996],[Lomholdt 1984].
3. PLANT RELATIES
3.1. HOUTSOORTEN
In de literatuur worden de volgende houtsoorten genoemd als medium waarin de wesp haar nest maakt:
| Adoxaceae (Muskuskruidfamilie) | Sambucus (Vlier) [Lomholdt 1984] |
| Fagaceae (Napjesdragersfamilie) | Fagus – Fagus sylvatica (Beuk) [Woydak 1996] |
| Rosaceae (Rozenfamilie) | Rubus (Braam) [Blösch 2000],[Dorow 1990] |
| Scrophulariaceae (Helmkruidfamilie) | Buddleja [Danks 1974] |
Ook twijgen [Bohart & Menke 1976],[Dorow 1990] en bouwhout [Dorow 1990] kunnen gebruikt worden.
3.2. VOEDSELPLANTEN
Mannetjes voeden zich met honingdauw dat van bladeren wordt gelikt.
In de literatuur worden de volgende planten soorten en groepen genoemd:
| Schermbloemenfamilie (Apicaceae) | Falcaria [Blösch 2000],[Dorow 1990] Pastinaca [Blösch 2000],[Dorow 1990] Peucedanum – Peucedanum cervaria [Bitsch & Leclercq 1993] |
Tuinsoorten
In de tuin staan schermbloemigen diverse. Op Venkel (Foeniculum) heb ik een Spilomena soort foeragerend waargenomen maar niet kunnen vaststellen om welke soort het ging.
4. PROOI RELATIES
De soort gebruikt hoofdzakelijk de larven van tripsen (Thysanoptera) voor haar broed [Peeters et al. 2004],[Bohart & Menke 1976],[Blösch 2000],[Dorow 1990],[Klein 1999],[Lomholdt 1984].
In de literatuur worden de volgende in Nederland [Soortenregister] voorkomende soorten genoemd:
| Thysanoptera (Tripsen) [Bohart & Menke 1976] | Taeniothrips [Blösch 2000],[Woydak 1996] Thrips [Blösch 2000],[Woydak 1996] |
Tuinsoorten
Geen van de genoemde prooisoorten zijn nog waargenomen in de tuin.
5. PARASITAIRE RELATIES
In de literatuur worden de volgende in Nederland [Soortenregister] voorkomende soorten genoemd:
| – | – |
Parasitaire soorten buiten Nederland:
| Hymenoptera (Wespen) | Chalcidoidea (Bronswespen) Pteromalidae Lonchetron – Lonchetron fennicum [Bohart & Menke 1976] |
6. HERKENNING
Lengte mannetjes: 2,5 – 3 mm
Lengte vrouwtjes: 2,5 – 3,5 mm
Genus
Het genus Spilomena is te herkennen aan:
1. Voorvleugel: met twee submarginaal cellen [Klein 1999],[Jacobs 2007],[Dollfuss 1991]
2. Voorvleugel: submarginaal cel 2 niet gesteeld [Klein 1999],[Jacobs 2007],[Dollfuss 1991]
3. Voorvleugel: pterostigma groot en bijna halfrond [Klein 1999],[Jacobs 2007],[Dollfuss 1991]
4. Voorvleugel: radiaal cel (lr) langer dan pterostigma (ls) [Klein 1999],[Jacobs 2007],[Dollfuss 1991]
5. Voorvleugel: radiaal cel gespitst [Klein 1999],[Jacobs 2007],[Dollfuss 1991]
6. Voorvleugel: met één discoïdaal cel [Klein 1999],[Jacobs 2007],[Dollfuss 1991]
7. Achterlijf: Eerste achterlijfssegement niet steelvormig [Klein 1999],[Jacobs 2007],[Dollfuss 1991]
8. Achterlijf: geheel zwart [Klein 1999],[Jacobs 2007],[Dollfuss 1991]
1. Antenne met 12 segmenten [Klein 1999],[Jacobs 2007],[Dollfuss 1991]
2. Achterlijf met 6 segmenten [Klein 1999],[Jacobs 2007],[Dollfuss 1991]
KOP
1. Clypeus gelijkmatig gerond [Jacobs 2007],[Dollfuss 1991] , zonder lengte groefje [Klein 1999],[Jacobs 2007],[Dollfuss 1991]
2. Kaak: meestal zwartbruin [Jacobs 2007],[Dollfuss 1991]
3. Ratio afstand tussen achterste ocellen (POL) : afstand achterste ocelle oogrand (OOL) = 1,4 – 2,0 (hier ±1,4) [Klein 1999],[Jacobs 2007],[Dollfuss 1991]
4. Achterhoofd, slapen, minder sterk ontwikkeld [Klein 1999],[Jacobs 2007],[Dollfuss 1991]
BORSTSTUK
1. Schildje (scutellum): voorste groef smal en zonder dwarslijsten [Klein 1999],[Jacobs 2007],[Dollfuss 1991]
2. Mesonotum: achterrand zonder lengtegroefjes [Jacobs 2007],[Dollfuss 1991]
3. Mesopleuron: met duidelijke fijne lengteribbels [Klein 1999]
3. Vleugel: aders bruin [Jacobs 2007],[Dollfuss 1991]
4. Rugveld propodeum door kiel begrensd, zonder netvormige rimpeling tussen hoofdstructuur [Jacobs 2007],[Dollfuss 1991]
ACHTERLIJF
- Tergiet 6 met een dubbele borstel rij [Klein 1999,[Jacobs 2007],[Dollfuss 1991]
1. Antenne met 13 segmenten [Klein 1999],[Jacobs 2007],[Dollfuss 1991]
2. Achterlijf met 7 segmenten [Klein 1999],[Jacobs 2007],[Dollfuss 1991]
3. Gezicht en clypeus geel gevlekt, minstens de voorrand [Klein 1999],[Jacobs 2007],[Dollfuss 1991]
KOP
1. Clypeus: voorrand niet of met lichte inbochting [Jacobs 2007],[Dollfuss 1991]
2. Clypeus: geheel of vrijwel geheel geel [Klein 1999]
3. Kaak: distaal met smalle roodbruine rand [Jacobs 2007],[Dollfuss 1991]
4. Ratio afstand tussen achterste ocellen (POL) : afstand achterste ocelle oogrand (OOL) = 1,4 – 2,0 (hier ±1,4) [Klein 1999],[Jacobs 2007],[Dollfuss 1991]
5. Antenne: vlagleden vrijwel cilindrisch [Klein 1999],[Jacobs 2007],[Dollfuss 1991]
6. Antenne: flag donker van kleur, hoogstens aan binnenzijde min of meer roodbruin [Klein 1999]
BORSTSTUK
1. Schildje (scutellum): voorste groef smal en zonder dwarslijsten [Klein 1999],[Jacobs 2007],[Dollfuss 1991]
2. Rugveld propodeum door kiel begrensd, zonder netvormige rimpeling tussen hoofdstructuur [Klein 1999],[Jacobs 2007],[Dollfuss 1991]
ACHTERLIJF
1. Aedoeagus apicaal gepunt [Jacobs 2007]
Literatuur
Bitsch & Leclercq 1993 Bitsch, J. & Leclercq, J., 1993. Hyménoptères Sphecidae d'Europe occidentale. Fédération française des sociétés de sciences naturelles.Blösch 2000 Blösch, M., 2000. Die Grabwespen Deutschlands – Lebens‐weise, Verhalten, Verbreitung. 71. Teil. In Dahl, F.: Die Tierwelt Deutschlands. Begr.: 1925. – Keltern (Goecke & Evers). – 480 S. 341 Farbfotos. ISBN 3‐931374‐26‐2 (hardcover). DM 98,–. Zool. Reihe, 78: 353-353. https://doi.org/10.1002/mmnz.20020780208
Bohart & Menke 1976 Bohart, R.M. & Menke A.S., 1976. Sphecid wasps of the world: a generic revision. - University of California Press, 695 p.
Danks 1971 Danks, H.V., 1971. Biology of some stem‐nesting aculeate Hymenoptera. Transactions of the Royal Entomological Society of London, 122.11: 323-395.
Dollfuss 1991 Dollfuss, H., 1991. Bestimmungsschlüssel der Grabwespen Nord-und Zentraleuropas. Stapfia, 24, 1-247.
Dorow 1990 Dorow, W., 1990. 3.7 Hymenoptera: Aculeata (Stechimmen). Schönbuche. Zoologische Unter suchungen, 1992, 127-264.
Jacobs 2007 Jacobs, H.J., 2007. Die Grabwespen Deutschlands Ampulicidae. Sphecidae, Crabronidae–Bestimmungsschlüssel in Blank, SM & Taeger, A (Hrsg): Die Tierwelt Deutschlands und der angrenzenden Meeresteile nach ihren Merkmalen und nach ihrer Lebensweise, Hymenoptera III–Keltern, Goecke & Evers, 79: 1-207.
Klein 1999 Klein, W., 1999 De graafwespen van de Benelux: supplement. Jeugdbondsuitgeverij, 1-37. + Klein, W., 1996. De graafwespen van de Benelux. Jeugdbondsuitgeverij, 1-130.
Lomholdt 1984 Lomholdt, O., 1984. The Sphecidae (Hymenoptera) of Fennoscandia and Denmark. Fauna Entomologica Scandinavica, 4.1: 2.
Peeters et al. 2004 Peeters, T.M.J., C. van Achterberg, W.R.B. Heitmans, W.F. Klein, V. Lefeber, A.J. van Loon, A.A. Mabelis, H. Nieuwen-huijsen, M. Reemer, J. de Rond, J. Smit, H.H.W. Velthuis, 2004. De wespen en mieren van Nederland (Hymenoptera: Aculeata). – Nederlandse Fauna 6. Nationaal Natuurhistorisch Museum Naturalis, Leiden, knnv Uitgeverij, Utrecht & European Invertebrate Survey – Nederland, Leiden.
Soortenregister Nederlands Soortenregister
Waarneming.nl Waarneming.nl
Woydak 1996 Woydak, H., 1996. Hymenoptera Aculeata Westfalica Familia: Sphecidae (Grabwespen), 3-135.
Citatie
Krischan, O.R., 2025. Spilomena beata. Kerfdier, www.kerfdier.nl. Geraadpleegd op 25 maart 2025.
