Officiële naam:

Synoniemen:

Cerceris rybyensis ^{[Soortenregister]}

Sphex rybyensis (Linnaeus 1771)

zie meer op: www.gbif.org

Etymologie:

rybyensis

Latijn: uit Ryby (het Zweedse landgoed waar Linnaeus deze wesp heeft beschreven ^{[von Linné & Söderberg 1771]})

INHOUD

1. Verspreiding
2. Gedrag
3. Plantrelaties
4. Prooi relaties
5. Parasitaire relaties
6. Herkenning

1. VERSPREIDING

De Graafbijendoder (Cerceris rybyensis) ^{[Soortenregister]} is een algemeen voorkomende soort door heel Nederland ^{[Waarneming.nl]}, met uitzondering van Waddeneilanden ^{[Peeters et al. 2004]}.

2. GEDRAG

2.1. ACTIVITEIT

De soort is actief van half mei tot half oktober ^{[Waarneming.nl],[Peeters et al. 2004]}.

2.2. ONTWIKKELING

Het vrouwtje graaft een nest in de grond, zand en leef of löss ^{[Klein 1999]}, wat bestaat uit een gang van 10 tot 15 cm loodrecht de grond in ^{[Klein 1999]}. De cellen worden vanaf de gang gegraven en gevuld met prooidieren van één bijensoort als voedsel voor de larven ^{[Peeters et al. 2004]}.

2.3. Bijenhotel

De mannetjes willen bijenhotels wel gebruiken als slaapplaats ^{[Breugel 2014]}.

3. VOEDSELPLANTEN

De volwassen wespen voeden zich ook met nectar en/of pollen. In de literatuur worden de volgende planten soorten en groepen genoemd:

Composietenfamilie
(Asteraceae)

– Paardenbloem (Taraxacum) ^{[Honek et al. 2016]}, incidenteel bezoek
– Late guldenroede (Solidago gigantea)^{[eigen waarneming]}

Tabel 3.2-1: Voedselplanten in Nederland

4. PROOI RELATIES

De soort gebruikt bijen als voedsel voor haar kroost ^{[Peeters et al. 2004]}. De grootte van de prooidieren die worden gevangen is lineair afhankelijk van de grootte van het vrouwtje zelf, waardoor grotere vrouwtjes een ruime keuze aan prooidieren hebben ^{[Dollfuss 1991]}. In de literatuur worden de volgende in Nederland voorkomende soorten genoemd:

Bijen
(Apoidae)

– Bloedbijen (Sphecodes) ^{[Ruchin & Antropov 2019]}
– Groefbijen (Halictus) ^{[Peeters et al. 2004],[Klein 1999]}
– Roetbijen (Panurgus), soms ^{[Peeters et al. 2004],[Klein 1999]}
– Zandbijen (Andrena) ^{[Peeters et al. 2004],[Klein 1999]}

Tabel 4-1: Prooisoorten in Nederland

Prooisoorten buiten Nederland:

–

Tabel 4-2: Prooisoorten buiten Nederland

5. PARASITAIRE RELATIES

De volgende nestparasieten van C. rybyensis worden genoemd in de literatuur:

Dambordvliegen (DIPTERA, Sarcophagidae)	Metopia ^{[Peeters et al. 2004]} – Metopia argyrocephala ^{[Povolny 1987]} Miltogramma ^{[Peeters et al. 2004]} Pterella ^{[Peeters et al. 2004]} – Pterella grisea ^{[Ruchin & Antropov 2019]}
Goudwespen (HYMENOPTERA, Chrysididae)	Chrysis – Chrysis ignita ^{[Ruchin & Antropov 2019]} Hedychrum – Hedychrum gerstaeckeri ^{[Ruchin & Antropov 2019],[Paukkunen et al. 2015]} – Hedychrum niemelai ^{[Ruchin & Antropov 2019],[Paukkunen et al. 2015]} – Hedychrum nobile ^{[Ruchin & Antropov 2019],[Paukkunen et al. 2015]}

Tabel 5-1: Parasitaire soortrelaties in Nederland

Parasitaire soorten buiten Nederland:

–

Tabel 5-2: Parasitaire soortrelaties buiten Nederland

6. HERKENNING

Lengte mannetjes: 7 – 10 mm
Lengte vrouwtjes: 8 – 14 mm

Genus

Het genus Cerceris is te herkennen aan:

1. Voorvleugel: met drie submarginaalcellen ^{[Klein 1999],[Dollfuss 1991]}

Graafbijendoder ♂︎ (*Cerceris rybyensis*), *Cerceris*: voorvleugel met drie submarginaal cellen

2. Voorvleugel: tweede submarginaal cel gesteeld, bereikt radiaalcel niet^{[Klein 1999],[Dollfuss 1991]}

Graafbijendoder ♂︎ (*Cerceris rybyensis*), *Cerceris*: tweede submarginaal cel gesteeld

3. Voorvleugel: radiaalcel met afgeronde top^{[Klein 1999],[Dollfuss 1991]}

Graafbijendoder ♂︎ (*Cerceris rybyensis*), *Cerceris*: top radiaal cel afgerond

4. Achterlijf: eerste achterlijfssegment van boven gezien sterk versmald ten opzicht van het tweede segment ^{[Klein 1999]}, knoopvormig ^{[Dollfuss 1991]}, de andere segmented door insnoering van de elkaar gescheiden ^{[Dollfuss 1991]}

Graafbijendoder ♂︎ (*Cerceris rybyensis*), *Cerceris*: eerste tergiet knoopvormig, tergieten van elkaar gescheiden door insnoering

–

1. Antenne met twaalf segmenten^{[Klein 1999],[Dollfuss 1991]}

2. Achterlijf met zes segmenten^{[Klein 1999],[Dollfuss 1991]}

Graafbijendoder ♂︎ (*Cerceris rybyensis*), tergiet 7

Antenne: met 13 segmenten^{[Klein 1999],[Dollfuss 1991]}

Graafbijendoder ♂︎ (*Cerceris rybyensis*), antenne met 13 segmenten

2. Achterlijf met 7 segmenten^{[Klein 1999],[Dollfuss 1991]}

Graafbijendoder ♂︎ (*Cerceris rybyensis*), achterlijf met 7 segmenten

3. Tergum 2: met gele basis^{[Klein 1999],[Dollfuss 1991]}

Graafbijendoder ♂︎ (*Cerceris rybyensis*), basis tergiet 2 met gele tekening

4. Tergum 4: bij meeste exemplaren zwart ^{[Klein 1999]}. Indien aanwezig, gele tekening op tergum 4 veel minder uitgebreid dan op tergum 5 ^{[Klein 1999],[Dollfuss 1991]}.